کپی رایت چیست؟
حق نشر، حق تکثیر یا کپی رایت (Copyright)، مجموعه‌ای از حقوق انحصاری است که به ناشر یا پدیدآورندۀ یک اثرِ اصل و منحصربه فرد تعلق می‌گیرد و حقوقی از قبیل نشر، تکثیر و الگوبرداری از اثر را شامل می‌شود.
کپی‌رایت یا حق تکثیر به معنی داشتن حق کنترل در تکثیر و انتشار آثار است.
حق تکثیر یک حق انحصاری قانونی است که برای اعمال کنترل تکثیر و بهره‌برداری آثار برای یک مدت زمان خاص، مالکِ آن حق تکثیر، حقوق انحصاری برای تکثیر و بهره‌برداری از اثر یا انتقال این حقوق به دیگران دارد.
قانون کپی رایت چه می‌‌گوید؟
کپی رایت نوعی حفاظت قانونی از آثار چاپ شده و چاپ نشده ادبی، علمی و هنری است. این آثار به هر صورت که عرضه شده باشند، در حالی که دارای ماهیتی قابل درک باشند- یعنی دیده،شنیده یا لمس شوند-  شامل این حمایت خواهند بود. اگر این اثر یک مقاله، نمایشنامه، ترانه، یک حرکت جدید در رقص، کد HTML یا گرافیک کامپیوتری باشد که قابل ثبت بر کاغذ، نوار کاست، CD یا ‌هـارد درایو کامپیوتر باشد هم، شامل قانون کپی رایت میشود. قانون کپی رایت به خالق اثر اجازه میدهد تا از حقوق انحصاری تکثیر، اقتباس در شیوه بیان نو (مانند تبدیل رمان به یک فیلم)، پخش و نمایش عمومی اثر استفاده کند.
انحصاری به این معنا است که تنها خالق اثر، نه کسی که به نحوی به اثر دسترسی دارد، میتواند از این حقوق استفاده کند.
حق تکثیر (کپی رایت) برگرفته از پیمان بِرن برای حمایت از دارایی های علمی، ادبی و هنری است. پیمان برن تاکنون بارها مورد تجدید نظر قرار گرفته و از سال 1967 مدیریت آن بر عهده سازمان جهانی حمایت از حقوق مایملک معنوی (WIPO) قرار گرفته است.
نماد ذیل نشانۀ محصولی است که تحت حمایت قانون کپی لفت قرار دارد.
 ©

قانون کپی رایت از چه زمانی آغاز می‌شود و چه شرایطی دارد؟
قانون کپی رایت از زمانی که اثری در شکلی ملموس به وجود بیاید، شامل آن اثر می‌شود. برای مثال، یک ترانه‌سرا، اشعار خود را نوشته، نام خود را امضا کرده و با گذاشتن نشانه Copyright © در کنار آن تاکید می‌کند که نویسنده اشعار است. سپس نوشته‌هایش را در پاکتی گذاشته و به آدرس خودش پست می‌کند و این پاکت را در بسته نگه می‌دارد.
در واقع شاهد او تاریخ مهر پست بر پاکت است. حالا او با در دست داشتن این نامه، اثر خود را در دفتر کپی رایت کشورش به ثبت می‌رساند تا از هرگونه سوء استفاده حمایت شود. حتی اگر شخصی قبل از ثبت رسمی اثر از آن استفاده کند، او با در دست داشتن پاکت می‌تواند مالکیت خود را به اثبات برساند.
تاریخ انقضای حقِ کپی‌رایت، بر اساس پیمان برن، حداقل شامل طول حیات خالق آن و 50 سال پس از مرگ او است. حق تکثیر پس از مرگ صاحب اثر به بازماندگان او منتقل می‌شود.
گاهی اوقات در یک ثبت کپی رایت به چند تاریخ بر می‌خوریم. برای مثال:
”© Copyright 2001, 2002 Name. Family”
از آنجایی که خالق یک اثر در طول زمان کار خود را تصحیح، تکمیل یا دوباره نویسی می‌کند، تمام تاریخ‌های ثبت شده زمان خلق اثر را در دوره‌های مختلف مشخص می‌کند و این اعداد، نشان دهنده زمان پایان گرفتن کپی رایت نیستند.
فضای اینترنت، محلی مستعد و یک نوع شایع از رعایت نکردن حقوق مالکیت فکری است.
بر خلاف یک طرز فکر عمومی که همه می‌‌پندارند اینترنت یک فضای عمومی است پس برداشت مطالب آن آزاد است، آنچه در اینترنت می‌‌بینیم تنها در صورتی قابل کپی کردن می‌‌باشد که یا دولتی بوده مانند سفارت‌خانه‌ها و دانشگاه‌ها و … یا تاریخ کپی رایت گذشته باشد و یا صاحب وب‌گاه حقوق خود را لغو و یا واگذار کرده باشد.
مواردی که معمولا در قانون کپی رایت ذکر می‌گردد و شامل حق کپی‌برداری است:
⦁ کارهای ادیبانه (ادبیاتی)
⦁ کارهای موزیکال (موسیقی)، به همراه لغات ضمیمه
⦁ کارهای نمایشی (نمایشنامه)، به همراه موسیقی متن
⦁ نمایش بدون صدا (پانتومیم) و طرح حرکات موزون یا نمایشی
⦁ کارهای مصور، گرافیکی و تندیس
⦁ تصاویر متحرک (انیمیشن) و کارهای سمعی و بصری
⦁ صداهای ضبط شده
⦁ کارهای معماری

قانون آزادی حق نشر
قانون کپی لِفت (Copy left law)  یا قانون آزادی حق نشر، در زبان انگلیسی یک اصطلاح جدید محسوب میشود و به مفهوم «ضد کپی رایت» است. کپی لفت عملی را توصیف می‌کند که در آن با استفاده از قانون کپی رایت، تضمین می‌شود که اجازه نسخه ‌برداری و ویرایش یک اثر برای همگان محفوظ بماند، و هیچ شخصی اجازه نداشته باشد که حق ویرایش و نسخه‌برداری از آن اثر را از دیگران سلب کند. کپی لفت را می‌توان به تمامی آثاری که شامل حق کپی رایت می‌شوند، مانند: موسیقی، کتاب، نرم افزار و غیره اعمال کرد.
فرق کپی لِفت با کپی رایت این است که قانون کپی رایت به پدیدآورندگان آثار اجازه می‌دهد تا حق نسخه برداری، ویرایش، و یا اقتباس کردن از آثارشان را از دیگران سلب کنند. اما در قانون کپی لِفت، پدیدآورندۀ یک اثر می‌تواند به تمامی افرادی که نسخه‌ای از آن اثر را دریافت می‌کنند حق نسخه برداری، ویرایش و اقتباس را اعطا کند و با استفاده از مقررات کپی لِفت، تضمین کند که این حق برای دیگر افرادی که نسخه‌ای از این اثر را دریافت می‌کنند همچنان محفوظ خواهد ماند.
نماد ذیل نشانه محصولی است که تحت حمایت قانون کپی لفت قرار دارد.
©

اصل اساسی در کپی رایت
مهمترین اصل در کپی رایت آن است که: هیچ دارایی انسان به اندازه محصولِ فکریاش، مختص او نیست.
هر مایملکی می‌تواند در زمانی متعلق به انسان نباشد ولی حقوق معنویی ناشی از یک اثرِ خلق‌شده توسط انسان، از او جدانشدنی نیست (حتی اگر شخص، صاحب حقوق مادی‌اش نباشد).
پس قانون کپی رایت در بدو امر بر 3 نکته تأکید دارد:
1. نویسنده و هنرمند حق دارد مالک اثر (مخلوق) خویش باشد.
2. نویسنده و هنرمند محق به سهیم بودن در منافع ناشی از استفاده عموم از اثر خویش است.
3. نویسنده و هنرمند مستحق حمایت قانونی در قبال استفاده غیرمجاز دیگران از اثر خویش است.

نگاه دیگر به خالقانِ اثر این‌گونه است که:
خالقان آثار ادبی، موسیقایی و هنری (و حتی علمی) به عنوان روشنگران راهِ بشریت نقشی بی‌بدیل و معنوی برای جامعه جهانی بازی می‌کنند و موجبِ شکل‌دهی به مسیرِ تمدنِ بشری هستند. اثر فکری خلق‌شده به عنوان نماد فکریِ خالقِ آن، که نتیجه تجربیات و تحقیقاتِ وی است باید یک امتیاز اقتصادی برای نویسنده‌اش محسوب شود. این حق برای صاحب اثر، مثل حقِ پدری است. پس نویسنده حق دارد در تمام اَشکالِ بهره‌برداری اقتصادی از اثرش، با هر هدف و ارزشی که باشد، از آن به شکل انحصاری و قابل انتقال منتفع شود.
قوانین کپی رایت از کشوری به کشور دیگر متفاوت است و این تفاوت از آنجا ناشی می‌شود که اهداف عمومی این قوانین نشأت گرفته از نیازهای خاص هر منطقه است.
کپی رایت از خلاقیت، مهارت و تلاش آفرینندگان آثار حمایت می‌کند. ولی به لحاظ عملی، تا زمانیکه این خلاقیت به شکلی از اَشکال ظهور نیابد. امکان حمایت از آن وجود ندارد.
اندیشه‌ها را می‌باید در شکلی مادی همچون کتاب، مجله، نقاشی، تصنیف موسیقی، طراحی، فیلم یا برنامه ضبط شده اظهار نمود. تکثیر غیرمجاز اینگونه آثار در حکم سرقت است.
چگونگی استفاده از واژه «مؤلف» نیز ممکن است گیج کننده باشد. در قانون کپی رایت از آفریننده اثر ادبی، هنری و علمی به عنوان «مؤلف» یاد می‌شود، ولی بسته به شکل بیان، «مؤلف» ممکن است نقاش، مجسمه ساز، آهنگساز، طراح و یا هنرمند دیگری باشد.

منظور از «ابتکاری بودن» اثر چیست؟
کپی رایت امتیازی است که به آثار فکری تعلق می‌گیرد و به بیان دیگر برگرفته از این نوع آثار است. این امتیاز ارتباطی به بدیع بودن اندیشه‌ها ندارد. کپی رایت بر حق نویسنده، هنرمند یا آهنگساز برای جلوگیری از استفاده غیرمجاز اشخاص دیگر از یک اثرِ بکر استوار است. ممکن است دو فرد به طور مستقل به نتیجه‌ای واحد برسند و در صورتی‌که اثر آنان از روی یک اثر دارای کپی رایت دیگر کپی و نسخه‌برداری نشده باشد، هر دو از امتیاز کپی رایت اثر مزبور بهره‌مند می‌شوند. بنابراین یک اثر ابتکاری به‌صورت اثری که محصول اندیشه و تلاش مستقل یک فرد است، تعریف می‌شود. ابتکاری بودن اثر، مستقل از تازگی یا ارزش هنری آن است.
چنانچه یک نقاش نقشی را که آفریده بفروشد، این عمل تنها زمانی به معنای فروش کپی رایت آن اثر می‌باشد که هنرمند مزبور با امضای قراردادی، فروش کپی رایت را تصریح نماید. به عنوان مثالی دیگر، زمانی نسخه‌ای از یک اثر یا نوار ضبط شده، به‌صورت قانونی خریداری می‌شود، خریدار می‌تواند آن را به هر صورت که صلاح می‌بیند بفروشد، اما نمی‌تواند بدون اجازه صاحب کپی رایت آن را تکثیر کند.
به عنوان یک قاعده کلی، این امتیازات انحصاری بوده و استفاده از یک اثر مستلزم کسب اجازه قبلی از مؤلف می‌باشد، ولی به دلیل نیاز به ایجاد تعادل بین حقوق شخصی مؤلف و نیازهای جامعه برای دسترسی به دانش و اطلاعات، در مواردی قانون امتیازات انحصاری مؤلفان را محدود کرده است. در برخی موارد، قوانین برای صاحب اثر امتیاز انحصاری قایل نشده و تنها امتیاز برخورداری از مزایای مادی اثر را برای وی در نظر می‌گیرند. در مواردی که قانون به موجب مجوز اجباری یا قانونی، صراحتاً استفاده از اثر را مجاز می‌داند، صاحب اثر نمی‌تواند مانع استفاده از اثر خویش گردد ولی با این وجود استفاده کنندگان باید در ازای استفاده از اثر مبالغی را پرداخت نمایند.

حقوق معنوی مؤلفان چیست؟
اثرِ مؤلف منبعی است برای حمایت مادی از او. او در انتشار، عرضه یا انتقال به عموم و یا انطباق اثر خویش برای سایر کاربردها، دارای منافع اقتصادی است. در عین حال گفته می‌شود که مؤلف «در اثر خویش زندگی می‌کند». یک اثر فکری به عنوان یک مخلوق ذهنی، تجلی شخصیت مؤلف است. این اثر، بخشی از شخصیت انسان است و بنابراین برای آن باید ارزشی بیش از آن اثر فیزیکی که در خارج از شخصیت مؤلف است، قایل شد.
اصطلاحی که برای اشاره به این امتیاز غیرمادی وضع شده، «حق معنوی» نام دارد.

آیا مؤلف حق دارد اثر خویش را پنهان نگه دارد؟
بنیادی‌ترین حق معنوی مؤلف، حق او در کنترل انتشار یا عرضه اثرش به عموم می‌باشد. به طور کلی این یک امر پذیرفته شده است که تا زمانی که مؤلف به افشای اثر خویش مبادرت ننماید، آن اثر به‌صورت رازی نزد وی باقی می ماند. بنابراین حق برملا کردن یا عرضه اثر به عموم، مبنای دیگر حقوقی است که قانون برای مؤلفان در نظر گرفته است. مؤلف حق دارد خود در مورد زمان، شیوه و شرایط عرضه اثر خویش به عموم تصمیم‌گیری نماید.

کپی رایت از چه حفاظت می‌کند؟
کپی رایت از مؤلفان حمایت می‌کند، ولی به لحاظ عملی این آثار مؤلفان است که مورد حفاظت قرار می‌گیرد. کپی رایت از آثار یعنی فرم‌های بیان حمایت می‌کند و نه از مؤلفان یعنی آفرینندگان آثار. حقوق معنوی و اقتصادی نیز حقوقی‌اند که به آثار معینی مربوط می‌شود. بنابراین منطقی است که بپرسیم چه آثاری؟ به طور کلی پاسخ این پرسش عبارت است از: آفریده‌های فکری بشر در حوزه‌های ادبیات، موسیقی، هنر و علوم. خالقان آثار کسانی‌اند که از این حمایت بهره‌مند می‌شوند. آنچه مورد حمایت قرار می‌گیرد، بیان اندیشه‌های خالق اثر است و نه خود اندیشه‌ها.

آیا حمایت مبتنی بر کپی رایت دارای محدودیت است؟
به دلایل اجتماعی که قبلاً بیان شد ــ یعنی نیاز جامعه برای دسترسی به دانش و اطلاعات مربوط به رخدادهای جهان ــ حمایت مبتنی بر کپی رایت محدود است. از آنجایی که مؤلف در خصوص ارائه یا عدم ارائه اثر خویش به عموم مختار است، در مورد آثار منتشر نشده، حمایت کپی رایت هیچ مورد استثنائی ندارد. ولی آنگاه که اثری منتشر و یا به طریق دیگر به عموم عرضه گردید، حقوق انحصاری دارنده کپی رایت توأم با برخی محدودیت‌ها خواهد بود. کپی رایت ممکن است شامل حال برخی آثار نگردد. در همه کشورها آثاری وجود دارد که به دلیل انقضای دوره کپی‌رایتشان در حوزه آثار عمومی قرار نگرفته‌اند.

آیا در قوانین کپی رایت محدودیت‌هایی به نفع فرآیند عرضه عمومی آثار وجود دارد؟
در قوانین گوناگون و به دلایل متعدد، عرضه آثار به عموم بدون کسب اجازه از خالقان آثار مجاز شمرده شده است. شمار فراوانی از قوانین داخلی، این مطلب را در مورد اجرای خصوصی یا رایگان، فعالیت‌های آموزشی و مراسم مذهبی پذیرفته‌اند. به طور مثال، چندین کشور اجرای آثار موزیکال و در مواردی آثار ادبی و نمایشنامه‌ای را بدون کسب اجازه از خالقان اینگونه آثار، مجاز دانسته‌اند.

قواعد نقل قول چیست؟
حق نقل قولِ آزادانه تقریباً در تمام قوانین داخلی پیشبینی شده است. بر این اساس، می‌توان متونی را از مقالات خبری، کتب، روزنامه‌ها، فیلم‌ها و نوارهای صوتی یا تصویری اقتباس و آنها را در همین رسانه‌های ارتباطاتی به‌صورت کلمه به کلمه تکثیر نمود. آنچه این‌گونه نقل قول‌ها را توجیه می‌کند، محتوا یا مقصد آثار نیست، بلکه هدفِ مورد نظر شخصی است که یک یا چند عبارت از یک اثر را به صورت یک متن تکثیر می‌کند. نقل قول باید جزء فرعی از اثر نهایی بشود و هدف از ارائه آن، توضیح یا تقویت یک نکته خاص، متقاعد کردن مخاطب، انتقاد و یا تعلیم یک موضوع باشد.

اصل پایه‌ای مالکیت کپی رایت چیست؟
این اصل که مالکیت کپی رایتِ یک اثر در وهله نخست متعلق به فردی است که آن را آفریده، اصلی است دیرینه و ریشه‌دار.

مؤلف کیست؟
تعریف و تفسیر واژه «مؤلف» مسائلی را بر می‌انگیزد که در قوانین داخلی کشورهای گوناگون به شیوه‌های مختلف حل شده است. مؤلف در ساده‌ترین شکل و غالب موارد، شخصی است حقیقی که اثر را آفریده است. هنگامی که این شخص نام خویش را آشکار می‌کند، دیگر مسأله اشتباه گرفتن او با دیگر افراد مطرح نیست و مشکلات مربوط به اثبات مالکیت نیز وجود ندارد. به دلیل بدیهی بودن این مسأله، برخی قوانین داخلی حتی از ذکر آن خودداری می‌کنند.